Srpski hip hop

Srpski hip hop se odnosi na sve hip-hop žanrove na srpskom jeziku, pre svega u Srbiji, Republici Srpskoj, Crnoj Gori ali i dijaspori. Iako se sama Hip Hop kultura sastoji od četiri osnovna elementa (repovanje, didžejing, grafiti i brejkdens) u Srbiji je repovanje najzastupljeniji deo te kulture.
Hip-hop kultura u Srbiji datira od početka osamdesetih godina dvadesetog veka, kada su nastale "b-boy" grupe, koje su predstavljale hip-hop kulturu, a najviše break-dance, ali je među njima bilo mnogo delikvenata koji su ispoljavali nasilje i predstavljali "gangsta rap", koji vuče korene iz Amerike, gde je hip-hop inače i nastao. Prvo hip-hop izdanje je 1984. izdato za Jugoton i to je Degout EP, koju je snimila manje poznata grupa "The Master Scratch Band". Tada Hip Hop u Srbiji bio je i dalje stran pojam najčešće odbacivan. Ipak, čovek zvani Bane (sadašnji član grupe Sanšajn) odlazi na razmenu učenika u SAD gde ga tamošnji ljudi odvode na koncert grupe N.W.A. Oduševljen ovom vrstom muzike on odmah šalje kasete u Beograd i po povratku osniva grupu Green Cool Posse. Iz grupe se posle odvajaju Bane i Andrej i tada nastaje već legendarna grupa Sanšajn. U to vreme za rep čuje i Aleksandar Džankic a.k.a MC Best koji je veoma zaslužan za proboj rep muzike kod nas. On osniva grupu Who Is The Best (1988). Osnivaju se još neke demo grupe pod naletom ove dve a prvenstveno treba spomenuti grupu Robin Hood, čiji je osnivač bio Kiza (Boban). Ipak kao početna tačka Srpske Hip-Hop kulture pominje se 1987. godina i prvi singl grupe Badvajzer (Budweiser) - Ponoćna Trka. Tada su postojale i još neke demo grupe kao što su Bez kaucije, Crno-bela veza ili Jedva smo se skupili (JSSS) koji su imali hit „Zalazak Sunca” (Tina). Rep u Srbiji dostiže neku veću popularnost osnivanjem gore spomenutih demo grupa : Budweiser, koju je 1987. osnovala pet ččanova (Krle, Cera, Krasa, Dušan i Sale), Green Cool Posse, koju je 1988. osnovao Bane iz sadašnje grupe Sanšajn, WHO Is The BEST, koju je 1988. osnovao MC Best, i Robin Hood koju je 1988 godine osnovao Kiza. Do prvog talasa i masovne slušanosti repa (od '80 do '95) nije izdat ni jedan zvanični album. Najznačajnije ličnosti koje su doprinele prodoru Hip-Hop kulture u Srbiju su : Krle, Cera, Krasa, Dušan i Sale (Budweiser), Aleksandar Dzankić i Andrej Ivancević (WHO Is The BEST), Bane (Sunshine), Boban (Kiza Robin Hood). Interesovanje za Hip Hop ljudima je najviše približio Aleksandar Dznakić aka MC Best, koji je od 1992. na radio Politici vodio emisiju GETO, jer je reklamirao underground kulturu. Podstakao je i mnoge da počnu da se bave repom. Tad se osnivaju i grupe još neke van Beograda kao što su 2B4 Time iz Smedereva i Sound Control iz Niša.

Prvi talas

Prvi zvanični Srpski rap album „Da li imaš pravo”^[1] nazvan po istoimenoj pesmi i izdat je 1995. godine a delo je Beogradskog repera zvanog Gru (Dalibor Andonov). Ovaj album se ujedno smatra i početakom prvog talasa Srpskog Hip-Hop-a. Na tom albumu je u pesmama gostovao "Delarno bend" (prvi srpski reggae bend), zbog koga je Gru sa ovim albumom i postao popularan. Ubrzo potom izlazi i do sada jedini album grupe Robin Hood - „Da li osecaš bes”, zbog koga je i malo starija populacija zavolela Srpski rep. Kiza, Žabac i Pera sa svojim eksplicitnim tekstovima opisivali su tadašnji život na ulicama Beograda kao i dešavanja u Srbiji tokom 90-ih godina. Najpopularnije pesme sa tog albuma sigurno su „3223”^[2] i „Geto Storija”^[3]. Toj grupi su mnogi predvidali izvanrednu karijeru, ali nedostatak novca je postao neprobojna granica za njihov drugi album (kasnije se grupa raspala). Najveći zamah prvi talas imao je tokom 1997. i 1998. godine. Prvi talas je napravio odličnu osnovu za napredak i razvoj Hip-Hop kulture budućim generacijima na ovim prostorima a ljudi koji su najviše dobrineli ovom razdoblju svakako su : Gru, Sha-Ila, Who Is The Best, Black In Soul, Rhythm Attack, 2B4Time, Feel The Pain, Mad Doggz, S.K.I.D.S., Ding Dong, Vudu Popaj, Full Moon (Shorty & Juice), Straight Jackin, Blegrade Ghetto, C-Ya, 187, Sunshine, Bad Copy i Montenigersi iz Crne gore koji su bili takođe veoma popularni. U to vreme srpska rep scena je bila veoma razgranata i medju jacima u Evropi, svako je imao priliku da prezentuje svoj rad preko radija da li u emisiji Geto, u emisiji Talasi na Yu-Radiju ili npr kod Scara u emisiji na radiju Vožd. Pored ovih ekipa koji su izdali albume bilo je jos dosta i nekvalitetnih a i kvalitetnih demo grupa kao sto su: "B.A.P.", Sekcija Mraka, "Guerrilla", "White Niggaz", "Crni Protokol", "Carlito", "Ghetto Wariors" iz Beograda, "Play Again" i "Funky Guerrilla Crew" iz Novog Sada, "Extravaganja" i "Vanama" iz Valjeva, "Maceha Priroda" iz Niša, "Serpentera" iz Kruševca itd. Međutim, usled izbijanja rata na Kosovu i Metohiji, talas je utihnuo sa samo nekoliko albuma u periodu 1999-2001. U tom ratu je (1999) poginuo Miki boj iz grupe Bad Copy, posle čije smrti se drugi član grupe, tada manje popularni Ajs Nigrutin, povukao sa scene na godinu dana, da bi se 2000. upoznao sa Skaj Vikler-om i zajedno sa starim poznanikom Timjah-om, obnovio grupu Bad Copy, koja je do vrha popularnosti i stigla u tom sastavu. Za vreme prvog talasa Hip-Hop je bio apsolutno najviše poštovan od strane medija a poznati hitovi iz toga vremena još su i pesme Karantin Vudu Popaja i Sam protiv svihgrupe C-ya.

Drugi talas

Drugi talas Srpskog Hip-Hop-a (ujedno i najzapaženiji) vezan je za 2002. godinu sa pojavom izdavačke kuće Bassivity Music, koja je izdavala isključivo rap albume Srpskih, Bošnjackih i Hrvatskih izvodača. Prava ekspanizija Hip-Hop kulture usledila je nakon prvog izdanja Bassivity Music-a pod nazivom "V.I.P. - Ekipa stigla" i taj album se uzima kao početak drugog talasa. Hit koji je grupi V.I.P. doneo slavu širom bivše Jugoslavije je pesma Ako riba drolja postane^[4] koja se u to vreme prikazivala na skoro svim kako muzičkim tako i informativnim TV kanalima. Beogradski Sindikat sa politički motivisanom pesmom Govedina^[5] uzburkao je celu medijsku javnost Srbije a Prti Bee Gee sa pesmama iz njihovog prvog albuma "Grejtest Hits"^[6] uvodi i popularizuje Jankee u Hip-Hop kulturu. Zbog svojih eksplicitnih tekstova mnogi su ih osporavali i često su bili zabranjivani od strane javnosti no ipak, to je, po mišljenju većine,^{[тражи се извор од 07. 2011.]} jedna od najboljih Srpskih rep grupa ikada^{[тражи се извор од 07. 2011.]}. Treba pomenuti da se u tom periodu između 2002. i 2006. godine pojavljuju i albumi ljudi iz takozvanog prvog Hip Hop talasa a sigurno najveću pažnju izaziva Juice prvi solo album Hiphopium 1 na kome se javljaju par hitova kao što je Keš,kolica. U 2004. godini izlazi četvrti Gru-ov album "Beograd" i hit pesma "Stara škola nova škola"^[7] kao i Bad Copy pesmama sa albuma "Najgori do sada", među kojima je najpoznatija Uno due tre^[8]. Pojavilo se i mnoštvo (tada) mladih i perspektivnih izvođača kao: 'Monogamija, Bauk Squad, FTP!, Hain Teny, KG Odred, THC la Familija, Seven, Flow & Empty, Demonio, Bvana, Struka, Lud, Marčelo, DeNiro, Beton Liga, Krang, Blokovski...A tu si oni iz stare skole koji su tek sad izlazili iz senke, tu se pre svega misli na Trip-R-a koji organizovao radio emisije Provera Mikrofona po celoj Srbiji i njegova grupa CB4, zatim tu su Suid, X3M, "D-Fence", Shorty, Big Boss, Jan Zoo itd. Srpski rap dostiže svoj vrhunac 2005. godine sve do smrti Moskri-ja člana grupe Prti Bee Gee (25.08.2005.). To se smatra jednim od najbolnijih udaraca Srpskoj rep sceni. Na kratko su se iz rada povukli Prti Bee Gee, čiji je Moskri bio lider. Ubrzo su izdali album "Moskri [77-05]" u znak sećanja na preminulog člana grupe. Iako je u to vreme pobornika Hip Hop kulture bilo sve više, ona sa 2006. godinom počinje polako da gubi medijski prostor koji je do tada imala u Srbiji. Poslednji album drugog talasa koji je ujedno obeležio raspad izdavačke kuće Bassivity Music i najavio početak nekog novog talasa (pod uticajem interneta i novih tehnologija) jeste svakako THC la Familija i pesma "Za ulicu ortake"

Treci talas

Posle 2006 godine i raspada Bassivity Music-a Hip Hop u Srbiji doživeo je izvesne promene. Pojavom brzog interneta i novih tehnologija rap muzika je postala dostupnija široj publici. U to vreme na internetu se pojavljauju globalne društvene mreže kao što je Myspace koji je svojim korisnicima omogucio povezivanje i promociju kako demo tako i vec afirmisanih izvodaca iz razlicitih muzickih žanrova i zemalja. Ovu društvenu mrežu pocinju da koriste masovno mladi izvodaci koji su pod uticajem drugog talasa Hip Hop-a u Srbiji poceli da snimaju svoje prve demo trake. Za pocetak treceg a ujedno i kraj drugog talasa uzima se album THC la Familija koji izlazi pocetkom 2007 godine. Umesto Bassivity Music-a koji se raspao osniva se Rap Cartel u organizaciji izdavacke kuce Take It Or Leave It i veliku popularnost doživljavju njihova izdanja tokom 2007 i 2008 godine. Prvi albumi izdati za Rep cartel su Prti Bee Gee - Tachno u pre podne i THC la Familija - Majmun idzuo. Ta dva albuma otvaraju treci talas i pokrecu lavinu popularnosti rep muzike koja je neopisivo veca nego u prethodna dva talasa a za njima odmah idu Marlon Brutal koji je nova generacija ulicnog repa i Sale Tru koji vraca G Funk na scenu kog prakticno nije ni bilo ili bolje reci nije bio primecen od prvog talasa repa u Srbiji i doprinose jos vecem sirenju novog srpskog rep talasa preko celog Balkana .